PATETİK

'Tüm eserlerimin arasında en samimi olanı. Bu senfoni, duygularım ve yaşadıklarımla ilgili. Bunları düşünürken, çoğu zaman ağladım...’

Pyotr Ilyich Tchaikovsky
Rus Besteci

Notalar ve Notlar’da Tchaikovsky ile ikinci kez buluşuyoruz. Patetik olarak adlandırılan 6 numaralı senfonisi*, onun son eseridir. Eserin prömiyeri, ölümünden bir hafta kadar önce, St. Petersburg’da gerçekleşmiştir. O dönemde salgın olan koleradan öldüğü kaydedilmesine rağmen, ölüm nedeniyle ilgili çeşitli teoriler üretilmiş, intihar ettiği ve senfoniyi bir veda olarak bestelediği öne sürülmüştür. Tchaikovsky’nin fazlasıyla melankolik olan senfonisinin özellikle 4. bölümü, ölüm temasıyla ilişkilendirilmiş, bestecinin depresif ve değişken ruh halleri intihar teorisini beslemiştir.

Tchaikovsky yaratma aşamasındayken bile, yeni senfonisinin en iyi eseri olacağını hissetmiştir. Ancak prömiyer öncesindeki provalarda, müzisyenlerin abartılı bir heyecan ve hayranlık göstermemiş olmaları, ona eserinin sıkıcı olduğunu düşündürmeye yetmiş, besteci moral bozukluğuyla, provaları erken sonlandırmıştır. Çok sayıda kuvvetli eser yaratmış olan bestecinin bu hissiyatı, yaşantısını zorlaştırmış olmalıdır. Diğer yandan, bunlardır belki  müziğine yansıyarak, eserlerini eşsiz kılan...

Patetik, 1997 yapımı Anna Karenina filminin en önemli sahnelerine eşlik eden müziktir. Lev Tolstoy’un romanından uyarlanan filmin hikayesi, 1870’lerin Rusya’sında geçer. Anna, kendinden yaşça büyük Aleksey Karenin ile monoton bir evlilik hayatı sürdürmekte ve mutluluğu çocuğunda bulmaktadır. Kont Vronski ile tanışan Anna, bir süre sonra Vronski’nin aşkını ilan etmesine kayıtsız kalamaz. Eşine durumu açıklayarak boşanmak istediğini söylese de, itibarlarının sarsılmasını istemeyen eşi buna izin vermez. İtalya’ya kaçan Anna ve Vronski, bir dönem gözlerden uzak yaşarlar ancak ülkelerine geri döndüklerinde toplumdan dışlanırlar. Arzuları ve sosyal baskılar arasında sıkışıp kalan Anna, içine kapanan ve kayıtsızlığa bürünen Vronski’nin kendisine olan sevgisinin azaldığını düşünerek depresyona girer ve intihar eder. Filmde Anna’yı Sophie Marceau, Vronski’yi Sean Bean canlandırmışlardır.

Patetik, filme o kadar yakışmıştır ki, senaryonun müzikal ifadesi gibidir. Çoğu zaman kendimi eserlerin bölümlerinden biri veya birkaçına daha yakın hissettiğim halde Patetik, bölümleri arasında önceliklendirme yapamayacağım nadir eserlerdendir. Onu, bir yaşamın öyküsüymüş gibi algılarım. İnsana dair pek çok duyguya yer vermesi ve bunlar arasındaki hızlı geçişler, bana tanıdık gelir...

Bugünkü yolculuğumuzu, senfoninin 4. bölümüyle sonlandırıyorum.

* Anlamlarına, Klasik Müzik Terimleri sayfasında yer verilmiştir. (Arşiv: Ekim 2013)
** Tchaikovsky Diğer Eserler (Arşiv: Kasım 2013)

www.youtube.com/watch?v=Tor5VpVSk0Y