1820 yıllarının İspanya’sında Sevilla civarında geçen bir hikayenin içindeyiz. 'Çok güzel ve ateşli bir Çingene kızı olan Carmen, bir tütün fabrikasında işçi olarak çalışmaktadır. Aşkını kullanmada fazlasıyla serbest olan Carmen, bu konuda tecrübesiz ve genç bir asker olan Don Jose'yi kandırmakta zorlanmaz. İlişkisi uğruna nişanlısını terk eden ve birliğindeki subayların emirlerine karşı gelerek askerlikten kaçan Don Jose’nin hayatı dağılmıştır. Bir süre sonra ondan sıkılan ve boğa güreşçisi Escamillo ile aşk yaşamaya başlayan Carmen, kıskançlığıyla baş edemeyen Don Jose tarafından öldürülür...'
3 Mart 1875 akşamı Paris’deki Opera Comique’de sahnelenen eserin ilk gösterimini izleyenlerin çoğu, onun tutku ve zaaflarla var olan gerçek hayattan çıkma karakterleriyle, kadın kahramanın göz önünde olan cinselliği ve sahnedeki ölümüyle sarsılmış gözüküyor. Müzikseverler, evlerine karmaşık duygularla ancak hoşnutsuz dönerken, operanın* müziklerini besteleyen Georges Bizet ve librettosunu* uyarlayan Meilhac ve Halevy’nin payına ise o akşamki başarısızlığın yarattığı hayal kırıklığı düşmüş olmalı. Oysa çağdaşlarının, örneğin Tchaikovsky, Brahms ve Wagner’in operaya hayran kaldıkları biliniyor. Onlar da, eserin yaratıcıları gibi, devrimsel niteliğinin ve realistik operanın doğuşuna şahit olduklarının farkındalar. Carmen'i, ilk gösterimi dahil en az 20 kez izleyecek olan Brahms ‘Bestecisini kucaklamak için dünyanın sonuna kadar gidebileceğini’ söyleyecektir sonraları.
Bestecisi henüz hayattayken yankı uyandırmayan eser, ilk gösterimden üç ay sonra vefat eden Bizet’in ardından, Viyana’daki ikinci gösteriminde adeta patlıyor. Eserin bale ve sinemaya da uyarlanmasıyla, ‘Carmen’ hepimizce tanınan bir kişilik haline gelirken, popüler kültürdeki kullanımı da eklenince, müzikleri dilimize dolanıyor. Prelüd*, Carmen’in seslendirdiği baştan çıkarıcı ‘Habanera’, Don Jose’nin söylediği ‘Çiçek Şarkısı’ ve Escamillo’nun aryası* ‘Toreador’ bir şekilde çoğumuzun hafızasına yerleşiyor. Eserin librettosunun dayandığı roman ise pek bilinmiyor. Oysa, Carmen, Fransız yazar Prosper Mérimeé'nin kaleminden doğuyor...
Ülkemizde ilk kez 1948 yılında, Ankara Devlet
Operası’nda sahnelenen eseri izlemek, bana göre operaya uzak duranları bile içine alabilecek keyifli bir deneyim. Prelüd ve ana karakterlerin aryalarında bunun ipuçlarını bulmak mümkün. Konusu İspanya'da geçmekle birlikte bir Fransız Operası olan Carmen'den prelüdü dinleyerek vedalaşıyoruz Bizet ile. Bu
ona son ziyaretimizdi...
* Anlamlarına, Klasik Müzik Terimleri sayfasında yer verilmiştir. (Arşiv: Ekim 2013)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder